Matyas Le Brun a un rêve : voir 1000 nouveaux foyers bretons parler la langue régionale d’ici 10 ans. Un pari osé mais loin d’être impossible vu les expériences déjà existantes à travers le monde. Chez Coreff, on a voulu en savoir plus.
𝗠𝗮𝘁𝘆𝗮𝘀, 𝗰𝗼𝗺𝗺𝗲𝗻𝘁 𝘁’𝗲𝘀 𝘃𝗲𝗻𝘂 𝘁𝗼𝗻 𝗶𝗱𝗲́𝗲 ?
Il y a quelques années, j’ai vécu avec les populations autochtones en Arctique. Elles m’ont sensibilisé au fait de transmettre au mieux la langue des ancêtres. Quand mon fils est né, je lui ai parlé en breton, car j’ai moi-même grandit en situation de bilinguisme (anglais). Je me suis vite aperçu qu’il est difficile de vivre dans une langue avec ses enfants qui n’est pas sa langue maternelle. J’ai fait beaucoup de recherches pour savoir comment remédier au problème. En participant à un séminaire proposé par l’association américaine « Endangered langages project », j’ai découvert un projet en Nouvelle Zélande dont l’objectif était de réinstaller la langue māorie dans 1000 foyers en l’espace de 25 ans en soutenant les parents. Le projet s’est terminé en janvier dernier : ils ont réussi à le réintroduire dans 1500 familles. Ca a fait tilt pour moi : ce projet était l’exemple parfait pour la Bretagne. J’ai donc proposé ce défi : 1000 foyers en Bretagne parlant Le Breton dans 10 ans.
𝗖𝗼𝗺𝗺𝗲𝗻𝘁 𝗰𝗼𝗺𝗽𝘁𝗲𝘀-𝘁𝘂 𝘁’𝘆 𝗽𝗿𝗲𝗻𝗱𝗿𝗲 ?
Nous avons en Bretagne un écosystème riche : des écoles, des formations pour adultes et évidemment une culture toujours très présente. Le seul écueil : les parents parlent peu la langue à la maison. Or les études montrent que si la langue n’est pas parlé à la maison, la transmission est réduite : peu d’enfants la transmettront à leurs propres enfants. L’exemple māori est très intéressant : il montre que nous ne sommes pas seuls à travers le monde avec cette problématique et que si des solutions fonctionnent ailleurs, elles peuvent marcher chez nous. Nous allons nous appuyer sur leur expertise pour avancer et en premier lieu identifier les parents qui parlent déjà breton à la maison : ils seront nos ambassadeurs. La solution que nous proposons repose entre autre sur la création d’un réseau de famille avec nos parents ambassadeurs à leur tête, des groupes locaux d’entraide qui pourront se rattacher aux structures déjà existantes (cours de langue, structures bretonnantes, formation pour adulte…. Une de nos missions est d’encourager les parents à apprendre le breton mais aussi vers des outils de parentalité. Nous devons attirer les parents qui ne parlent pas encore en appuyant sur le fait que parler à la maison décuple l’apprentissage.
𝗧𝘂 𝗲𝘀𝗽𝗲̀𝗿𝗲𝘀 𝗳𝗲́𝗱𝗲́𝗿𝗲𝗿 𝗿𝗮𝗽𝗶𝗱𝗲𝗺𝗲𝗻𝘁 ?
Noues espérions atteindre 50 familles en un an : nous en sommes déjà à 86 grâce à la chanteuse Gwennyn, qui communique beaucoup sur le projet, et à notre présence lors de la journée Breizh a Live, qui s’est tenu à Carhaix le 6 septembre, au cours de laquelle j’ai participé à une table ronde sur l’avenir de la langue bretonne. Par conséquent, je pense que nous atteindront les 200 familles rapidement : le gros du travail sera d’accompagner les 800 familles restantes.
𝗗𝗮𝗻𝘀 𝟭𝟬 𝗮𝗻𝘀, 𝘁𝘂 𝘁𝗲 𝘃𝗼𝗶𝘀 𝗼𝘂̀ ?
La question d’abord, c’est de réussir à maintenir la pratique de la langue dans le temps. Les chiffres de locuteurs sont en baisse mais nous avons bon espoir. Si nous arrivons à mettre plus de breton dans la vie de tous les jours, nos enfants auront envie aussi de transmettre à leurs enfants. Nous sommes partis sur 1000 foyers sur 10 ans. Mais 10 000 foyers sur 25 ans, moi j’y crois !
—————————————
Mazeaz en deus ur soñj : gwelet 1000 tiegezh nevez brezhonek o komz ar yezh rannvroel a-benn 10 vloaz. Ur chañs kalet met pell eus bezañ dic’hallus, dre ma’z eus bet danvezioù dija er bed a-bezh. E Coreff, hon eus bet c’hoant gouzout hiroc’h.
𝗠𝗮𝘇𝗲𝗮𝘇, 𝗽𝗲𝗻𝗮𝗼𝘀 𝗲𝗼 𝗱𝗲𝘂𝗲𝘁 𝗮𝗿 𝗺𝗲𝗻𝗻𝗼𝘇𝗵-𝗺𝗮𝗻̃ 𝗱𝗶𝘁 ?
Un nebeud bloavezhioù zo, em eus bevet gant poblañsoù orin en arktik. Klevet m’eus komz gant o c’hiz da dreuzkas yezh o hendadoù. Pa oa ganet ma mab, em eus komzet brezhonek gantañ, rak me-unan on bet desavet divyezhek (saozneg eus tud bretoned). Buan on bet e soñj din eo diaes bevañ gant ur yezh all eget ho hini vamm gant ho bugale. Em eus graet kalz enklaskoù evit kavout penaos tennañ da benn eus ar gudenn. En ur gemer perzh e stajoù kinniget gant kevredigezh stadunanat « Endangered Languages Project », em eus dizoloet ur raktres e Zeland Nevez hag a oa pal dezhañ lakaat ar yezh maori da vezañ adimplijet e 1000 tiegezh e-kerzh 25 bloaz, en ur skoazellañ ar familhoù. echuet eo ar raktres e miz genver diwezhañ : 1500 familh o deus asantet ober gantañ. Setu neuze e oa splann din : an dra-se a c’helle bezañ ur skouer mat-kenañ evit breizh. Setu perak am eus kinniget ar pal-mañ : 1000 tiegezh e breizh o komz brezhonek a-benn 10 vloaz.
𝗣𝗲𝗻𝗮𝗼𝘀 𝗲 𝗳𝗲𝗹𝗹 𝗱𝗶𝘁 𝗺𝗼𝗻𝘁 𝘄𝗮𝗿-𝗿𝗮𝗼𝗸 ?
E breizh hon eus un endro pinvidik : skolioù, stummadurioù evit an dud deuet, ha, war dreñv pep tra, ur sevenadur bev-buhezek. ar gudenn nemetañ : ne vez ket komzet kalz brezhoneg gant ar gerent er gêr. Koulskoude, diskouez a ra an enklaskoù : mard n’eo ket komzet ar yezh er gêr, e vez kalz disteroc’h an treuzkas etre rummadoù. Skouer ar Vāoried zo talvoudus-tre : diskouez a ra n’hon eus ket nemet ni ar gudenn-mañ ha ma’z a en-dro e lec’h all, e c’hell mont en-dro ivez amañ. Ni a vo diazezet war o skiant-prenet evit mont war-raok, ha da gentañ-penn kavout ar gerent a gomz dija brezhoneg er gêr : an dud-se a vo ar familhoù kannad. Diazezet e vo hor stumm war sevel ur rouedad a familhoù, gant hon ambassaderien o penn, hag ur strollad lec’hel a skoazell a c’hello bezañ stag ouzh ar c’hevreadoù a zo dija (klasoù yezh, kevredigezhioù brezhonek, stummadur evit tud deuet, skolioù …). unan eus hon palioù eo broudañ ar gerent da zeskiñ brezhoneg, met ivez reiñ binvioù evit ar vuhez a-ziwar an tiegezh. Ret eo deomp gounid ouzhpenn gerent nad int ket c’hoazh e brezhoneg, en ur lakaat war wel e kresk kalz gwelloc’h deskiñ ar yezh pa vez komzet er gêr.
𝗚𝗼𝗿𝘁𝗼𝘇 𝗮 𝗿𝗲𝘇 𝗯𝗲𝘇𝗮𝗻̃ 𝘀𝘁𝗿𝗼𝗹𝗹𝗲𝘁 𝗯𝘂𝗮𝗻 ?
Gortozet hon doa tizhout 50 familh e-pad ur bloavezh : 86 hon eus bremañ dija, a-drugarez d’an emouestl gant ar ganerez Gwennyn hag ivez dre hor c’homz e-pad ar Gouel « Breizh a Live », dalc’het e karaez d’an 6 a viz gwengolo, ma’m eus kemeret perzh en un daol-grenn diwar-benn dazont ar brezhoneg. Neuze e soñjan e tizhimp buan an 200 familh : al labour vrasañ a chomo evit ambrougañ an 800 all.
𝗛𝗮 𝗴𝗼𝘂𝗱𝗲 𝟭𝟬 𝘃𝗹𝗼𝗮𝘇, 𝗽𝗲𝗹𝗲𝗰’𝗵 𝗲 𝘄𝗲𝗹𝗲𝘇 𝗮𝗰’𝗵𝗮𝗻𝗼𝘂𝘁 ?
Ar goulenn pennañ, da gentañ, eo bezañ gouest da zerc’hel implij ar yezh war hir dermen. Ar sifroù a ra war zigresk, met fizians zo ennomp. Ma c’hellomp lakaat muioc’h a vrezhoneg er vuhez pemdeziek an dud, e vo gounidus evit lakaat hor bugale da gaout c’hoant treuzkas anezhañ d’o bugale ivez. Hor pal a zo 1000 tiegezh e 10 vloaz. met me gred er pezh all ivez : 10 000 tiegezh e 25 bloaz !
Photo Gwennyn
(Matyas est à a gauche)